Rouwen doen we niet alleen. Zelfs wanneer we geen mensen om ons heen hebben die steun bieden, grijpen we terug op gedeelde woorden, beelden, gedachten en zinnen, die we in de loop van het leven hebben verzameld. Deze verzameling wordt in de literatuurwetenschap ook wel een ‘cultureel repertoire’ genoemd. Het is dus zeker geen overbodige luxe om veel over de dood te lezen en om naar ervaringen met de dood te kijken en te luisteren. Op deze manier bouwen we namelijk aan een ‘innerlijke bibliotheek’ die ons kan helpen om met de dood om te gaan. Met enige regelmaat zal ik hier mijn eigen inspiratiebronnen delen. Heb je zelf nog tips? Laat een bericht achter via Contact.
“It seems to me, that if we love, we grieve. That’s the deal. That’s the pact. Grief and love are forever intertwined. Grief is the terrible reminder of the depths of our love and, like love, grief is non-negotiable.”
De zanger, dichter en schrijver Nick Cave is na de dood van zijn zoon een grote inspiratiebron geworden voor veel mensen. In The Red Hand Files schrijft hij regelmatig over rouw.
Wat als je je overleden dierbare met behulp van het spoor dat hij op het internet heeft achtergelaten (foto’s, filmpjes, gesprekken) kan terughalen? Dit gedachte-experiment wordt uitgewerkt in de aflevering ‘Be Right Back’ van Black Mirror.
Een kraai komt het nest verstoren van een vader en zijn twee zoons. Ze rouwen om de dood van hun vrouw en moeder.
JONGENS:
“Als Kraai hem íéts heeft geleerd was het de balans bewaren. Bij gebrek aan een minder vies woord: vertrouwen.”
Over de dood van een geliefde:
“Death is real
Someone’s there and then they’re not
And it’s not for singing about
It’s not for making into art
When real death enters the house, all poetry is dumb”
“Een herinneraar beweegt zich in werkelijkheid altijd van zijn doden af, in de richting van zijn eigen dood. Deze beweging, dat is het leven. Iets leeft pas wanneer het bezig is om dood te gaan. Niet iets proberen vast te houden dus, ook het mooiste niet, juist het mooiste niet. Het steeds proberen los te laten, steeds bijtijds de verwijdering onder ogen zien. Altijd met lege handen durven staan, dan kun je beter vangen als het nodig is.”
Dit is een van mijn favoriete kinderboeken over rouw
“Maar in dat DIEPE, zwarte gat… had Konijn iets voor ze achtergelaten. Van alles om kleur en muziek mee te maken.”
Er zijn veel boeken met nuttige tips hoe om met rouw om te gaan, maar weinig boeken zetten het rouwende lijf centraal. Uiteindelijk is dat de belangrijkste eerste stap: je lijf weer rustig en in balans krijgen.
“Als je lichaam meer ontspannen is, heb je ook meer ruimte en helderheid in je hoofd. Die ruimte helpt om rustiger en sterker met de situatie om te gaan.”
Dit nummer kan wat mij betreft bovenaan de lijst met uitvaartmuziek staan
“Thank you for seeing me / Thanks for silence with me / Thank you for breaking my heart”
dat dit tot de mogelijkheden behoorde,
konden we weten toen we aan elkaar begonnen,
zonder enige moeite wonderden we het dagelijkse
omhoog, verwarmden we de smoor in onze hoofden
wat er toen gebeurde: duizend rode draden
als warme lenteregens, drenkten de grond
achter je ogen en toen werd je meegenomen
zo is het gegaan, zachter dan dit kan ik niet